Achoimre
I gceantar iargúlta Mhám Trasna i 1882, dúnmharaíodh teaghlach – fir, mná agus leanaí agus rinneadh sléacht uafásach orthu. Is ina dhiaidh seo a bhí sliúchás ann agus is cinnte go raibh an ceantar ar fad ina chíor thuathail ag an am. Gabhadh daoine a raibh amhras futhu agus níorbh fhada go raibh ar dhá chultúr éagsúla dul i dteannta a chéile. Chuaigh lucht mór le rá an dlí as Baile Átha Cliath i ngleic le fir as ceantar iargúla sciardúil tuaithe i gConamara. Chuaigh lucht an Ghaeilge i ngleic le lucht an Bhéarla agus gan a fhios ag ceachtar acu céard a bhí á rá ag an ngrúpa eile, agus dá réir sin, bhí coimhlint i gceist, chomh maith le mearbhall, bréaga agus feall. Níor ceadaíodh fianaise ríthábhachtach a tugadh i nGaeilge. Crochadh fear a bhí neamhchiontach. Bhíothas an-ghéar ar an gcuid eile acu chun a thaispeáint go raibh dlí na Breataine á chur i bhfeidhm. Léiriú dátheangach le fotheidil.